Ngụy biện và tình yêu

**Admin** Wed Nov 17, 2010 7:48 pm

Một câu chuyện khá thú vị :

Từlâu tôi đã muốn chiếm được Po-lie-xpai. Xin nói rõ thêm rằng lòng mongmuốn này của tôi, về thực chất, không thuộc phạm trù tình cảm. Dĩnhiên, Po-li là một cô gái làm mọi người xúc động, nhưng tôi không phảiloại người để trái tim chi phối cái đầu. Tôi muốn có Po-li vì một lý dođược cân nhắc kỹ càng, hoàn toàn có tính chất lý trí.

Tôiđang học năm thứ nhất trường Luật. Vài năm nữa, tôi sẽ ra trường hànhnghề. Tôi biết rất rõ tầm quan trọng của kiểu người vợ khả dĩ đem lạithành công rực rỡ cho một luật sư. Những luật sư ăn nên làm ra mà tôiđã quan sát, hầu như không trừ một ai, đều có vợ là những phụ nữ đẹp,duyên dáng, thông minh. Po-li hoàn toàn đáp ứng điều đó, trừ một phươngdiện.

Cô ta đẹp, cái đó đã hẳn. Tuy cô chưa có kích thướccủa một "hoa hậu", nhưng tôi tin chắc là thời gian sẽ bổ sung vào nhữngthiếu sót đó. Cô ta đã có sẵn những tiền đề rồi.

Cô ta rấtduyên dáng, đó cũng là một điều chắc chắn. Tôi muốn nói là vẻ người côta rất hấp dẫn, dáng vóc thanh mảnh, phong thái, tự nhiên, cử chỉ tỏ rõlà con nhà nề nếp loại nhất. Cung cách cư xử ăn uống của cô thật làkhông chê vào đâu được.

Nhưng cô ta không thông minh. Nóithật tình, cô ta còn có vẻ đi theo hướng ngược lại. Nhưng tôi tin rằngdưới sự hướng dẫn của tôi, cô sẽ trở nên thông minh. Dẫu sao thì cũngđáng công thử xem thế nào. Xét cho cùng, làm cho một cô gái đẹp ngu đầntrở thành thông minh còn dễ hơn là làm cho một cô gái thông minh nhưngxấu trở thành đẹp.

Cuộc hẹn gặp đầu tiên của tôi với Po-licó tính chất một cuộc điều tra. Tôi muốn tìm hiểu xem tôi sẽ phải làmgì để nâng trí tuệ của cô ta lên tới cái mức cần thiết. Trước hết tôiđưa Po-li đi ăn.

- Trời, bữa ăn ngon tuyệt - Po-li nói sau khi chúng tôi rời khỏi hiệu ăn.

Rồi tôi đưa cô đi xem chiếu bóng.

- Trời, phim hay tuyệt - Po-li nói sau khi chúng tôi rời khỏi rạp.

Sau đó tôi tiễn cô về nhà.

- Trời, hôm nay đi chơi tuyệt quá! - Po-li nói sau khi tạm biệt tôi, chúc tôi ngủ ngon.

Tôi trở về nhà, lòng nặng trĩu. Tôi đã đánh giá quá thấp khối lượngcông việc tôi đã phải làm. Cô gái thiếu hiểu biết một cách khủng khiếp!Mà chỉ cung cấp hiểu biết cho cô ta thôi cũng không đủ. Trước hết mọichuyện, phải dạy cho cô ta biết suy nghĩ. Chuyện này có vẻ là một nhiệmvụ không phải nhỏ. Và thoạt đầu, tôi đã có ý buông cô ta cho Pi-tiBe-lô, một anh chàng vẫn ve vãn cô. Nhưng rồi tôi lại nghĩ đến khuônmặt, thân hình đẹp đẽ, hấp dẫn của cô, cái cách cô bước vào một cănphòng và cái lối cô cầm dao, cầm dĩa, thế là tôi quyết định sẽ cố gắngmột phen.

Tôi đi vào công việc này một cách có kế hoạch, cóhệ thống, như trong mọi việc tôi làm. Trước hết tôi dạy cô về lô-gíc.Tôi học Luật và đang học môn Lô-gic, cho nên nắm rất vững vấn đề. Lầngặp sau tôi bảo Po-li :

- Này em, tối nay chúng ta đi chơi nói chuyện.

- Ô, tuyệt quá! - Po-li đáp.

Chúng tôi tới công viên, ngồi dưới một gốc cây sồi cổ thụ và cô nhìn tôi, vẻ chờ đợi :

- Chúng ta nói chuyện gì bây giờ, hở anh ?

- Nói chuyện về lô-gíc.

Po-li suy nghĩ một lát rồi quyết định là cô ta thích vấn đề đó:

- Tuyệt!

Tôi hắng giọng:

- Lô-gíc là khoa học về tư duy. Trước khi biết cách suy nghĩ đúng đắn,trước hết chúng ta phải học cách nhận ra những cái ngụy biện thôngthường của lô-gíc. Tối nay chúng ta nói về vấn đề đó.

- Tuyệt! - Po-li vỗ tay ra vẻ rất thích thú.

Tôi chớp mắt nhưng vẫn dũng cảm tiếp tục:

- Trước hết, chúng ta hãy nghiên cứu cái ngụy biện gọi là "phép đơn giản hóa".

- Ôi, anh nói đi - Po-li giục tôi, hai hàng lông mi chớp chớp, chờ đợi.

- Phép đó trỏ một lý lẽ dựa trên một sự-khái quát hóa không đúng. Thídụ: tập thể dục là tốt. Do đó ai ai cũng phải tập thể dục.

-Đồng ý! Em đồng ý đấy. - Po-li hăm hở - ý em muốn nói là tập thể dụcrất tuyệt, nó làm cho cơ thể cân đối, đẹp ra và vân vân...

Tôi nhẹ nhàng bảo:

- Po-li, lý lẽ đó là ngụy biện. "Tập thể dục là tốt" là một khái quáthóa không đúng. Chẳng hạn, nếu ta đau tim, thì tập thể dục là khôngtốt, mà còn là có hại. Nhiều người được bác sĩ dặn là không được tập.Cho nên ta phải xác định cho đúng sự khái quát hóa đó: phải nói là "tậpthể dục, thường là tốt" hay là "tập thể dục là tốt đối với nhiềungười". Nếu không ta sẽ phạm phải cái lối ngụy biện "đơn giản hóa". Emrõ chưa nào?

- Chưa. - Po-li thú thật - Nhưng hay lắm! Anh nói nữa đi!

- Em đừng giật tay áo anh như thế. - Tôi bảo, rồi nói tiếp - Rồi đếnlối ngụy biện gọi là "Khái quát hóa vội vã". Em hãy nghe cho kỹ: Anhkhông nói được tiếng Pháp, em không nói được tiếng Pháp. Pi-ti Be-lôkhông nói được tiếng Pháp. Do đó anh phải kết luận rằng ở trường đạihọc Mi-nê-xô-ta này, chẳng ai nói được tiếng Pháp cả.

- Thật à? - Po-li ngạc nhiên hỏi - Không ai nói được à?

Tôi cố gắng che giấu nỗi thất vọng, bực dọc:

- Po-li, đấy là một ngụy biện. Khái quát hóa quá vội vã. Có quá ít thí dụ để đảm bảo cho một kết luận như vậy.

Po-li hối hả giục:

- Anh còn biết những ngụy biện gì nữa không? Thật là tuyệt, có lẽ còn tuyệt hơn cả khiêu vũ nữa chứ!

Tôi cố gạt đi nỗi thất vọng đang dâng lên trong lòng. Tôi đang làm mộtviệc uổng công với cô gái này, có lẽ chẳng đi đến đâu cả. Nhưng đượccái là tôi kiên nhẫn nên vẫn tiếp tục:

- Rồi đến lối ngụybiện "Nhân quả sai". Em nghe đây : chúng ta đừng nên rủ Bin đi chơinông thôn. Mỗi lần rủ anh ta đi là trời lại mưa.

Po-li thốt lên :

- Đúng thế đấy! Em biết có một người như vậy. Một cô gái, tên là Ơ-laBếc-cơ, không sai một lần nào. Cứ có cô ta đi cùng là y như rằng trờimưa...

Tôi hơi gắt :

- Po-li, đó là ngụy biện.Ơ-la Bếc-cơ không làm ra mưa. Cô ta chẳng liên quan gì đến trời mưahết. Em đã phạm vào ngụy biện nếu em trách cứ Ơ-la Bếc-cơ về chuyệntrời mưa.

Po-li tiu nghỉu hứa :

- Vâng, em sẽ không bao giờ làm thế nữa. Anh giận em đấy à ?

Tôi thở dài :

- Không, Po-li, anh không giận em.

- Thế anh nói nữa về ngụy biện đi!

- Ta hãy xem xét lối "tiền đề mâu thuẫn"

- Vâng, vâng, anh nói đi. - Po-li nói, ánh mắt sáng lên vì sung sướng.

Tôi hơi cau mày, nhưng đã trót đâm lao ...

- Đây là một thí dụ : Nếu Chúa làm được mọi việc, vậy thì liệu Chúa cóthể làm ra được một tảng đá mà Chúa không thể nhấc lên nổi không ?

- Tất nhiên là được rồi còn gì nữa. - Po-li đáp ngay.

- Nhưng em không thấy là nếu Chúa có thể làm được bất cứ việc gì, thì Chúa có thể nhấc nổi hòn đá chứ ?

- Ừ nhỉ. - Po-li có vẻ suy nghĩ - Thế thì có lẽ là Chúa không làm được hòn đá đó.

- Nhưng Chúa làm được mọi chuyện cơ mà ! - Tôi nhắc.

Po-li gãi gãi cái đầu xinh đẹp nhưng trống rỗng của cô, cuối cùng cô thú nhận :

- Em chẳng biết thế nào nữa.

- Dĩ nhiên là em biết làm sao được. Vì khi tiền đề của một lý lẽ mâuthuẫn với nhau thì không thể có lý lẽ được nữa. Nếu như có một sức mạnhkhông gì cưỡng nổi thì không thể có một vật gì không thể lay chuyểnđược. Nhưng nếu có một vật không thể lay chuyển được thì tất nhiên làkhông thể có một sức mạnh không gì cưỡng nổi. Rõ chưa ?

- Anh nói cho em nghe rõ thêm nữa đi. - Po-li hăng hái nói.

Tôi nhìn đồng hồ :

- Có lẽ tối nay nên dừng lại ở đây thì hơn. Bây giờ anh đưa em về, emsẽ ôn lại tất cả những cái đã học. Tối mai chúng ta sẽ tiếp tục học bàimới.

Tôi đưa Po-li về ký túc xá của cô. Cô cho tôi biết làcuộc đi chơi trò chuyện tối đó thật là tuyệt. "Cực kỳ đấy!" - Cô nói.Còn tôi thì buồn rầu trở về chỗ tôi ở. Có vẻ dự định của tôi sẽ thấtbại mất thôi. Cô gái rõ ràng là có cái đầu không hiểu nỗi lô-gíc.

Nhưng rồi tôi lại nghĩ lại. Tôi đã phí mất một buổi tối. Mất một buổinữa cũng chẳng sao. Biết đâu đấy. Có thể đâu đó trong cái trí óc tắtngấm của cô ta vẫn còn âm ỉ vài cục than hồng, biết đâu tôi chẳng làmcho chúng bùng cháy lên. Đành rằng chẳng có nhiều nhặn hi vọng gì,nhưng tôi quyết định thử thêm một lần nữa.

Tối hôm sau, ngồi dưới gốc cây sồi, tôi bảo :

- Ngụy biện mà tối nay chúng ta đề cập đến là "Dùng thương hại làm mủi lòng".

Po-li run lên vì thích thú.

- Em hãy nghe cho kỹ nhé. Một người đi xin việc. Khi ông chủ hỏi khảnăng chuyên môn của anh ta thì anh ta trả lời là anh ta có một vợ vàsáu con, vợ thì què quặt không làm được gì, con cái thì chẳng có gì ăn,không có áo mặc, chân không có giày, nhà thì không có giường, không cóthan mà mùa đông lại sắp tới ...

Môt giọt nước mắt lăn trên gò má hồng của Po-li. Cô sụt sịt :

- Ôi, thật là thảm quá !

- Đúng, thật là thảm. - Tôi đồng ý - Nhưng đó không phải là một lý lẽ.Người kia đã không trả lời vào câu hỏi của chủ về khả năng chuyên môncủa anh ta mà lại đi kêu gọi lòng thương của chủ. Anh ta đã phạm vàongụy biện "Dùng thương hại làm mủi lòng". Em hiểu chưa ?

Cô ấp úng :

- Anh có khăn mùi xoa đấy không ?

Tôi đưa mùi xoa cho cô và cố nén tiếng hét đang ứ lên cổ trong khi côta lau nước mắt. Tôi cố kiềm chế giọng nói của mình cho bình thường :

- Bây giờ ta bàn đến "Loại suy sai". Đây là một thí dụ : Sinh viên phảiđược phép nhìn vào sách giáo khoa trong khi thi. Xét cho cùng thì cácnhà phẫu thuật trong khi mổ, có máy X-quang hướng dẫn, luật sư khi cãitrước tòa, có giấy tờ, văn bản trong tay, thợ mộc dựng nhà có bản thiếtkế hướng dẫn... Vậy thì tại sao sinh viên lại không được phép xem sáchkhi thi ?

Po-li hăng hái nói :

- Ồ, đúng là một ý cực kỳ hay mà nhiều năm nay em chưa từng nghe thấy.

Tôi nói sẵng :

- Po-li. Lý lẽ đó hoàn toàn sai. Bác sĩ, luật sư, thợ mộc, ... khôngphải là đang thi để xem họ đã học được những gì, khác với anh sinhviên. Hoàn cảnh họ hoàn toàn khác, không thể loại suy được.

- Em vẫn cho đó là một ý cực kỳ ... - Po-li nói.

- Cực kỳ... con khỉ - tôi lầm bầm, nhưng tôi vẫn ngoan cường tiếp tục -Sau đây ta xét đến ngụy biện "Giả thuyết trái với thực tế".

- Nghe có vẻ hay đấy nhỉ - Po-li nói.

- Em nghe đây : Nếu bà Quy-ri không tình cờ để quên một phim ảnh trongngăn kéo cùng với một mẩu quặng Ra-đi-um thì ngày nay thế giới chẳngbiết gì về Ra-đi-um hết.

- Đúng - Po-li gật gật - Anh có xem phim không ? Chà, thật là mê li ! Tài tử Oanh-tơ Pít-giơn thật là hết ý!...

- Em có thể quên cái nhà ông Pít-giơn đó đi một lát được đấy - Tôi lạnhlùng nói - Anh muốn chỉ ra rằng lời tuyên bố đó là một ngụy biện. Cóthể bà Quy-ri sẽ tìm ra Ra-đi-um một ngày nào sau đó. Có thể một ngườikhác sẽ tìm ra. Không thể bắt đầu bằng một giả thuyết không thật rồi từđó rút ra những kết luận có cơ sở được.

- Đáng lẽ ra họ phảiđể Oanh-tơ Pít-giơn đóng nhiều phim hơn mới phải. - Po-li nói - Emchẳng được xem thêm phim nào có anh ta nữa.

Tôi quyết định thử một lần cuối cùng. Chỉ một lần nữa thôi. Máu thịt con người chịu đựng cũng có giới hạn.

- Ngụy biện tiếp theo được gọi là "Bỏ thuốc độc vào giếng".

- Ồ, kỳ lạ nhỉ ? - Po-li trố mắt.

- Hai người tranh luận với nhau. Người thứ nhất đứng dậy nói "Đốiphương của tôi là một tay nói dối có tiếng. Các ngài không thể tin đượcmột lời nào của anh ta đâu." ... Po-li, bây giờ em nghĩ đi. Nghĩ chokỹ. Sai ở đâu?

Tôi chăm chú nhìn cô ta trong lúc cô nhíu títcặp lông mày mượt mà, cong vút. Bỗng một ánh thông minh lóe lên - ánhđầu tiên tôi thấy - trong mắt cô. Cô công phẫn nói:

- Thế làkhông công bằng. Hoàn toàn không công bằng. Người thứ nhất bảo ngườithứ hai là một kẻ nói dối ngay cả trước khi người thứ hai mở miệng thìngười này còn có hi vọng gì nữa?...

- Đúng ! - Tôi phấn khởikêu to - Đúng một trăm phần trăm ! Người thứ nhất đã "bỏ thuốc độc vàogiếng" trước khi mọi người uống nước giếng. Anh ta đã hãm hại đốiphương trước khi người này bắt đầu... Po-li, anh rất tự hào về em...

- Ồ! - Cô lẩm bẩm, mặt đỏ lên vì sung sướng.

- Em thân mến, em thấy không, có gì là khó đâu ? Chỉ cần em tập trungsuy nghĩ thôi... Suy nghĩ - nghiên cứu, đánh giá. Bây giờ ta ôn lại tấtcả những gì ta học nhé !

- Anh cứ hỏi đi. - Po-li khẽ vung bàn tay, bình tĩnh nói.

Phấn khởi vì thấy Po-li cũng không phải là ngu đần gì, tôi kiên nhẫnnhắc lại tất cả những điều tôi đã giảng giải. Tôi nêu lên nhiều thí dụ,chỉ ra những chỗ sai, ra sức phân tích không biết mệt, cứ như là đàohầm vậy... Tôi không biết lúc nào thì ra tới ánh sáng mà liệu có rađược tới ánh sáng không đây. Nhưng tôi kiên trì đào, bới, cuốc, cào...Và cuối cùng tôi đã thành công, tôi đã thấy hé ra một ánh sáng. Rồi ánhsáng đó lớn dần và mặt trời lùa vào, mọi thứ đều sáng rực.

Mất năm tối cả thảy, nhưng thật là bõ công. Tôi đã biến Po-li thành mộtngười tinh thông lô-gíc. Tôi đã dạy cho cô biết suy nghĩ. Công việc củatôi đã xong. Cuối cùng cô đã xứng đáng với tôi. Đúng là một người vợthích hợp cho tôi, xứng đáng với nhà cao cửa rộng tôi sẽ có sau này,một người mẹ thích hợp với những đứa con thông minh, xinh đẹp củatôi...

Đừng nghĩ rằng tôi không yêu Po-li. Trái lại. Cũngnhư Píc-ma-li-ôn yêu tượng người phụ nữ hoàn hảo mà ông đã tạc ra, tôiyêu người con gái mà tôi đã đào tạo nên. Tôi quyết định ngỏ cho cô tabiết tình cảm của tôi vào buổi gặp sắp tới. Đã đến lúc phải biến chấtmối quan hệ giữa chúng tôi, từ tính chất kinh viện sang tính chất lãngmạn.

- Po-li - tôi nói, khi chúng tôi ngồi dưới cây sồi - Tối nay, chúng ta sẽ không nói đến những ngụy biện nữa.

- Ồ! - Cô nói, có vẻ thất vọng.

- Em thân yêu - Tôi hạ cố mỉm cười với cô - Chúng ta đã ngồi với nhaunăm tối rồi. Năm tối rất tốt đẹp. Rõ ràng là chúng ta rất hợp với nhau.

- "Khái quát hóa vội vã" - Po-li nhắc lại - Làm sao anh cóthể nói được là chúng ta rất hợp nhau trên cơ sở có năm cuộc gặp gỡthôi?

Tôi tặc lưỡi, thú vị. Cô bé học thuộc bài quá.

- Em ạ. - Tôi vuốt ve bàn tay cô một cách khoan dung - Năm lần gặp nhaulà quá đủ rồi. Xét cho cùng, em chẳng cần ăn hết một cái bánh ga-tô mớibiết là bánh ngon chứ?

- "Loại suy sai" - Po-li nói ngay - Em không phải là một cái bánh ga-tô, em là một cô gái.

Tôi tặc lưỡi, lần này kém phần thú vị hơn lần trước. Có lẽ cô bé họcbài thuộc quá mức cần thiết. Tôi quyết định đổi chiến thuật. Rõ ràngphương pháp tốt nhất là tỏ tình một cách đơn giản, mạnh mẽ, trực tiếp.Tôi ngừng một lát trong khi khối óc đồ sộ của tôi lựa chọn những lời lẽthích đáng. Rồi tôi bắt đầu:

- Po-li, anh yêu em. Em là tấtcả vũ trụ đối với anh, là mặt trăng, là những ngôi sao, những chòm tinhtú trong không gian. Em thân yêu, em hãy nói là em sẽ sống suốt đời vớianh vì nếu không thì cuộc đời đối với anh sẽ không còn ý nghĩa gì nữa.Anh sẽ khô héo, tàn tạ, anh sẽ không ăn, không ngủ, đi lang thang trênmặt đất này như một bóng ma âu sầu, thui thủi...

Tôi khoanh tay lại, chắc là phải "ăn tiền" rồi.

- "Dùng thương hại làm mủi lòng". - Po-li nói.

Tôi nghiến răng ken két. Tôi không phải là Píc-ma-li-ôn, tôi làPhrăn-ken-xten và con quỷ đang bóp cổ tôi. Tôi cuống cuồng đẩy lùi lànsóng hoảng hốt đang tràn lên trong lòng. - Bằng bất cứ giá nào, tôiphải bình tĩnh - Tôi gượng cười:

- Ồ, Po-li, em thuộc bài về ngụy biện quá nhỉ?

- Đúng thế! - Po-li gật mạnh đầu.

- Thế ai dạy em?

- Anh chứ ai nữa?

- Đúng. Vậy là em cũng nợ anh một cái gì đó, phải không em? Nếu không có anh, em chẳng bao giờ biết về ngụy biện.

- "Giả thuyết trái với thực tế". - Po-li lại nói ngay.

Tôi quệt mồ hôi trán.

- Po-li, - Giọng tôi khàn khàn - Em không nên hiểu những cái đó máy mócquá! Anh muốn nói đó chỉ là những chuyện ở trường học thôi. Em cũngbiết đấy, chuyện sách vở ấy mà, nào có ăn nhằm gì với đời sống thậtđâu!

- Lại "đơn giản hóa" rồi. - Po-li vừa nói vừa vui vẻ trỏ vào mặt tôi.

Tôi không nhịn được nữa, vùng đứng lên, rống như một con bò:

- Thế em có bằng lòng lấy anh không thì bảo?

- Không. - Cô đáp.

- Tại sao?

- Vì chiều hôm nay em đã hứa hôn với Pi-ti Be-lô rồi mà!